معرفی رمان سال مرگ ریکاردوریش

سال مرگ ریکاردو ریش

۱۹۸۴ ¡ پرتغال

ژوزه ساراماگو (۱۹۲۲- 2010)

ژوزه ساراماگو، نویسنده‌ی پرتغالی برنده‌ی جایزه‌ی نوبل، از تبار طبقه‌ی کارگر بود و تعهدی تزلزل‌ناپذیر به آرمان‌های سیاسی چپ‌گرایان داشت. او پس از شصت سالگی در زمره‌ی نویسندگان نامدار قرار گرفت و در دهه‌ی ۱۹۸۰ بود که رمان‌هایش، همراه با موج «رئالیسمِ جادویی»، پرخواننده شدند. سال مرگ ریکاردو ریش خیال و واقعیتِ تاریخی را چنان در هم می‌آمیزد که تفکیک‌شان محال می‌شود. ساراماگو در این رمان می‌خواست ریکاردو ریش - شخصیتی داستانی که آفریده‌ی فرناندوپسوا، شاعر پرتغالی، بود- را در هیأتِ انسانی واقعی به تصویر بکشد که پس از مرگ خالقش هم زنده می‌ماند.

رمان این طور شروع می‌شود که ریش، بعد از مرگ پسوا، از برزیل به پرتغال بر می‌گردد. او سر مزار پسوآ می‌رود و پس از آن، بارها با روح سرگردان و اندوه زده‌ی شاعر، مواجه می‌شود. خالقِ مرده و مخلوق زنده گه‌گاه، هر وقت که روح شاعر بخواهد، دیدار می‌کنند و حرف‌هایی درباره‌ی مرگ، عشق و ادبیات می‌زنند که هم خیال‌بافانه‌اند و هم عمیق. این وقایع خیالی در لیسبونِ دهه‌ی ۱۹۳۰ رخ می‌دهند؛ دنیایی که ساراماگو تصویری دقیق و موبه‌مو از آن ترسیم می‌کند. جنگ داخلی اسپانیا، کشور همسایه‌ی پرتغال، تازه شروع شده و حکومت راست‌گرای پرتغال در تعقیب مخالفان و خرابکاران است. پلیس حتی به ریش هم ظنين می‌شود و بازجویی‌اش می‌كند. ریش شاهد صحنه‌های گروتسکِ هیستریِ مذهبی‌ای است که مراجع کاتولیک به آن دامن می‌زنند. در این میانه، ریش با خدمتکاری به نام لیدیا هم رابطه دارد؛ رابطه‌ای آمیخته به تحقیر و نگاه از بالا به پایین.

ساراماگو تلویحاً از بدبینی و نخبه‌گراییِ پسوآ و ریش انتقاد می‌کند. آنها از بی‌رحمی و وحشیگری حکومت سالازار در پرتغال بیزارند اما خودشان را از طبقه‌ی کارگری که در برابر دیکتاتوری ایستاده، برتر می‌دانند و همراهی‌اش نمی‌کنند. قهرمان رمان ساراماگو - البته اگر این رمان قهرمانی داشته باشد- لیدیاست که واکنش آتشینش به ظلم و سرکوب ریش را شرمسار می‌کند. با این حال، هم پسواً و هم ریشِ رمان ساراماگو شخصیت‌هایی گیرا، باهوش و دلنشین‌اند که حس مشترک تنهایی در عالم هستی و نیازشان به انیس و مونسی در مواجهه با مرگ باعث می‌شود دوست‌شان داشته باشیم. نثر روان و چندلایهی ساراماگو نثری کنایه‌آمیز، شوخ و شنگ، لطیف و طنزآمیز است و از همه مهم‌تر، رگه‌های نابی از مالیخولیا دارد.

شما می توانید این کتاب به همراه هزاران عنوان کتاب دیگر را از فروشگاه اینترنتی بوک شهر تهیه فرمائید