
فرانسيس بيكن
1626- 1561 ¡ انگليسي
بيكن يك سياستمدار جنجالي، حقوقدان و چهرهاي ادبي بود. مهمتر از همه، او به عنوان پدر تجربهگرايي مورد احترام است و روششناسيِ او اساس پژوهشهاي علمي مدرن را شكل داده است.
فرانسیس بیکن در سال ۱۵۶۱ در لندن متولد شد و در محیط دربار الیزابت اول پرورش یافت. ضعف سلامتی زندگی او را مختل کرد و باعث شد به صورت خصوصی در خانه تحصیل کند تا این که در سن دوازده سالگی به کالج ترینیتی در کمبریج فرستاده شد. او برای مدت کوتاهی در «مدرسهی حقوق گِری» به تحصیل حقوق پرداخت اما به قصد سفر به فرانسه و ایتالیا به همراه سفیر انگلستان در فرانسه، تحصیل را نیمه کاره گذاشت. نهایتاً پس از بازگشت به انگلستان در سال 1582، به عنوان وکیل دعاوی پذیرفته شد.
فراز و فرود
بیکن از سال ۱۵۸۴ عضو پارلمان بود اما در سال ۱۶۰۳ پس از به تخت نشستن جیمز اول انگلستان (جیمز ششم اسکاتلند)، شوالیه (سِر) شد و سریع پیشرفت کرد. او به عنوان معاون دادستان کل، مُهردار سلطنتی، و در سال ۱۶۱۸، به عنوان لرد مشاور منصوب شد. بیکن فردی ولخرج و علیرغم موقعیتش، اغلب مقروض بود. او به چشم دیگران سیاستمداری به شدت جاهطلب و نیرنگباز میآمد که برای پیشرفت خود به دنبال جلب نظر شاه بود و بنابراین، دشمنانی پیدا کرد. در سال 1621، به عنوان ویکنت سنت آلبنز ارتقاء پیدا کرد اما در همان سال به جرم قبول رشوه محاکمه شد، مدتی به زندان افتاد و مبلغ قابل توجهی جریمه شد.
بعد از این رسوایی، خود را در علم غرق کرد. او از دغدغهی رنسانسی احیای دستاوردهای باستانی فاصله گرفت و تبدیل به اولین فیلسوفی شد که یک روش پسا ارسطویی برای تحقیقات تجربی ایجاد کرد - و به سبب همین روش بود که در یادها باقی ماند.
معروفترین آثارش «پیشرفت یادگیری» (۱۶۰۵) و متن جریان سازش «ارگانون جدید» یا ارغنون نو (۱۶۲۰) هستند.
«پیشرفت یادگیری» به بحث در مورد وضعیت شناخت علمی در آن زمان، موانع پیشرفت آن و اندیشههای او در باب تحصیلات تکمیلی و بیشتر میپردازد. در «ارگانون جدید»، ایدههای خود را دربارهی روشی علمی بر پایهی استدلال استقرایی، مطرح میکند. همزمان با پا گذاشتن به دوران مدرن، خواهان رسیدن به شکلهای جدید دانش بود که با استفاده از روشهای کاملا علمی بر پایهی مشاهده و تجربه (و نه صرفاً قياس منطقی)، بتوانند کیفیت زندگی بشر را بهبود ببخشند و با حمایت دولت فناوریهای جدیدی خلق کنند. او این ایدهها را به صورتی داستانی در رمان اتوپیایی خود «آتلانتیس جدید» بازآفرینی کرد.
مرگ و میراث
زندگی بیکن آکنده از جنجال و شایعه بود. برخی ادعا میکردند که او رابطهای نامشروع با مارگریت دو والوا خواهر پادشاه فرانسه دارد، در حالی که برخی دیگر میگفتند همجنسگرا است.
گمانهزنیهایی وجود داشت مبنی بر آن که بیکن فرزند نامشروع الیزابت اول است و یا این که بعضی از نمایشنامههای شکسپیر را او نوشته است.
مرگ بیکن نیز کمتر از اینها عجیب و غریب نبود. یک بار که برف سختی میآمد، او درون یک مرغ را با برف پر کرد و خواست بررسی کند که آیا سرما میتواند باعث جلوگیری از فاسد شدن گوشت شود؟ او حین انجام این آزمایش به عفونت ریه و مجاری تنفسی مبتلا شد و در گذشت. برخی میگویند که مرگش ساختگی بود ولی این داستان هرگز ثابت نشد. بسياري از بزرگان فلسفه از جمله توماس هابز، جان لاك و ديويد هيوم، تحت تأثير بيكن بودهاند. او يك شخصيت كليدي در روششناسي علمي به شمار ميآيد و از اولين متفكراني است كه استدلال علمي و فلسفي را ادغام كرد و يكي از بنيانگذاران علم نوين محسوب ميشود.
دیدگاه خود را بنویسید