ماتریالیسم

ماتریالیسم گرایش و اندیشه‌ای فلسفی است که در طول تاریخ درگیر دگرگونی‌های فکری بسیاری شده است و آنچه که با نام «ماده‌باوری» می‌شناسیم، برخلاف تعریف ظاهرا ساده آن، پیچیدگی‌های بسیاری را برای تاریخ فلسفه به بار آورده است. ماتریالیسم هرگونه مسئله‌ ورای ماده را نمی‌پذیرد. برخی از شکل‌های ماتریالیسم همچون ماتریالیسم جسمانی همه اعمال انسان را براساس بدن و سیستم عصبی تجزیه و تحلیل می‌کنند و گاهی درگیر جبرگرایی نیز می‌شوند.برخی دیگر همچون داروین ماتریالیسم را شکلی از مسیر تکاملی می‌دانند که خود تنظیم‌گر است و خودش سیستم خودش را بهبود می‌بخشد. بسیاری ماتریالیسم را انکار وجود خدا می‌دانند، اما ازنظر ماتریالیست‌هایی همچون باروخ اسپینوزا خدا با طبیعت یکی است و شکلی از وحدت وجود را وارد فلسفه ماتریالیستی کرده‌اند. دیدگاهی که فلاسفه بسیاری همچون ژيل دلوز، جورجو آگامبن و لویی آلتوسر را درگیر خودش کرد ومیانبری در نظریه ماتریالیسم مارکس ایجاد کردند. اما برای تری ایگلتون مارکسیست مسئله کمی متفاوت است. ایگلتون تنها شکل درست ماتریالیسم را ماتریالیسم دیالکتیک و ماتریالیسم تاریخی می‌داند؛ آنچه که انگلس و مارکس به آن اعتقاد داشتند. ماتریالیسم دیالکتیک و ماتریالیسم تاریخی همان نظریه دیالکتیک هگل است، با این تفاوت که در اینجا دیگر روح هگلی و ایده‌آلیسم دیگر در کار نیستند. دیالکتیک هگلی به سمت رسیدن به روح مطلق حرکت می‌کند. از دیدگاه هگل، فلسفه تاریخ یعنی نگاه خردمندانه یا اندیشمندانه به آن. فلسفه تاریخ، کامل تر از فلسفه دولت است، اگرچه دولت یکی از شرایط تاریخ و بالاترین شکل جامعه انسانی است. اما برای مارکس و انگلس دولت نه تنها یکی از شرایط تاریخ و بالاترین شکل جامعه انسانی نیست، بلکه حتی ماتریالیسم تاریخی در نهایت به سمت نابودی و محو دولت می‌انجامد. تری ایگلتون، فیلسوف مارکسیست در کتاب ماتریالیسم با بررسی دیگاه‌های مختلف ماتریالیستی، از فلاسفه پست‌مدرن فرانسوی تا اندیشه‌هایی بودایی و شرق دور، به بررسی تعریف خودش از ماتریالیسم می‌پردازد.