کسروی و تاریخ مشروطه ی ایران

انقلاب مشروطه را باید بدون شک نقطه عطفی در تاریخ ایران دانست. انقلابی پیشرو و جدی که در دورانی که هنوز تلگراف هم به طور کامل در ایران راه اندازی نشده بود به وقوع پیوست. جزئیات این انقلاب و رویدادهای آن باید برای بسیاری از ما دغدغه باشد. کشوری که در دروان قاجار در وضعیت اقتصادی نامناسب و سیستم ارباب رعیتی زندگی می‌کرد، چگونه درگیر انقلابی با مفاهیم به شدت مدرن شد، این پرسشی است که ذهن بسیاری از تاریخ‌دانان و پژوهشگران ایرانی و حتی خارجی را به خود مشغول کرده است. انقلاب مشروطه گاهی در مطالبات خود چنان پیش رفت و مسائلی ر مطرح کرد که تا به امروز نیز در بین سیاست‌مداران و مردم دغدغه، پرسش و گاهی مطالبه است. «حکومت قانون» اصلی‌ترین مطالبه انقلابیون بود . مشروطه‌خواهان به دنبال کاهش اختیارات شاه بودند. شاهان قاجار که بی‌کفایتی آنها برکسی پوشیده نیست هر یک پس از دیگری نارضایتی عمومی را افزایش دادند. از طرفی دیگر افزایش مسافرت‌های تجاری به کشورهای اروپایی و مسافرت خود شاهان و مواجه شدن با اروپای صنعتی قرن نوزدهم موجب شکل‌گیری نخستین جنبش‌های تجددخواهانه در ایران شد. از عباس‌میرزا که دو شکست ایران مقابل روسیه تزاری را تجربه کرده بود، تا امیرکبیر و قائم مقام برای رسیدن به شرایط مطلوب کشورهای اروپایی را سرلوحه اقدامات خود قرار دادند. همین امر موجب شکل‌گیری و رویداد جنبش مشروطه‌خواهی شد. احمد کسروی که خود در دوران مشروطه در قید حیات بوده است، و در روزهای مشروطه در شهر تبریز سکونت داشته است، در کتاب تاریخ مشروطه ایران علاوه بر تاریخ‌‌نگاری متن کامل بسیاری از نامه‌ها و تلگراف‌ها را هم جمع آوری کرده است که به خوبی مطالبات مردمی در انقلاب مشروطه و گفتگو های رد و بدل شده را به نمایش می‌گذارد. همین امر تاریخ مشروطه احمد کسروی را به برجسته‌ترین اثر نوشته شده درباره روزهای مشروطه ایرانی تبدیل کرده است تا افرادی همچون ایول سیگل، تاریخ‌دان مشهور آمریکایی را مجاب به ترجمه این اثر به انگلیسی بکند.