اسپینوزا و کتاب اخلاق

باروخ اسپینوزا فیلسوفی تاثیرگذار و همزمان گمنام در میان سایر بزرگان فلسفه است. فلاسفه بسیاری از او تاثیر گرفته‌اند اما خودش همیشه تا حد فیلسوفی عقل‌گرا، خداناباور و لیبرال بررسی و کنار گذاشته شده است. فیلسوفی که هگل فیلسوف مطرح آلمانی درباره او می‌نویسد «شما یا اسپینوزیست هستید یا اصلا فیلسوف نیستید.» در برخی منابع درباره زندگی ژاک لاکان فیلسوف و روانکاو مطرح فرانسوی آمده است که وی در جوانی کتاب اخلاق اسپینوزا را برگ‌‌برگ کرده و به دیوار اتاقش چسبانده است. اما چه چیزی در اسپینوزا او را اینگونه تاثیرگذار و همزمان چه بسا گمنام کرده است؟ مهم‌ترین اثر اسپینوزا را می‌توان کتاب اخلاق او دانست. کتابی با شیوه بررسی هندسی و ریاضیاتی مسائل مافیزیکی که فهم آن را گاهی چنان دشوار می‌کند که وی را در نهایت تا حد خداناباوری و حکم ارتداد پیش برد. اما برای کسی که یک آشنایی با فلسفه اسلامی و اندیشه افرادی همچون عطار، مولانا و ابن‌عربی داشته باشد چه بسا اسپینوزا دیگر فیلسوفی خداناباور نباشد، بلکه او زیباترین و دقیق‌ترین تعریف‌ها از خدا را در کتاب سراسر ریاضیاتی خود به ارمغان آورده است. برای اسپینوزا خدا چیزی خارج از جهان نیست، بلکه خداوند با طبیعت یکی است. اسپینوزا و کتاب اخلاق اثر ژنیو لوید می‌تواند شروع خوبی برای ورود به دنیای اسپینوزا در کتاب اخلاق باشد. اخلاق اسپینوزا برخلاف نامش هرگز به دنبال بررسی و تعیین درستی مسائل، نصیحت؛ درست و غلط اعمال و تعیین و تکلیف برای زندگی ما نیست. برای اسپینوزا یگانگی و هماهنگی و اثرگذاری بدن و ذهن بریکدیگر مسئله‌ای است که دائما اندیشه او را با خود درگیر کرده است. کتاب اخلاق گونه‌‍ای کردارشناسی است که بیشتر از آن که به دنبال نصیحت و یا قضاوت ما باشد، خودمان را به خودمان می‌شناساند. و شاید اینجا نقطه‌ای باشد که اسپینوزا را برای روانکاوی مثل لاکان، و روان‌درمانگر مطرحی همچون اروین یالوم در کتاب مسئله اسپینوزا مهم کرده است.